Aanrijtijden ambulances in de provincie onder druk

FRYSLÂN – De aanrijtijden van ambulances in Fryslân staan onder druk. Uit recent onderzoek van RTL Nieuws blijkt dat ambulances steeds vaker langer dan 15 minuten nodig hebben om bij spoedmeldingen ter plaatse te komen. Vooral in dunbevolkte gebieden en kleine dorpen in de provincie kunnen langere wachttijden voorkomen. Kijlstra Ambulancezorg legt uit hoe deze cijfers tot stand komen en welke maatregelen worden genomen om de zorg bereikbaar te houden.

Onderzoek van RTL nieuws heeft de aanrijtijden van ambulances per viercijferige postcodegebieden in Nederland in kaart gebracht. Deze cijfers zijn gebaseerd op alle ritgegevens van ambulancediensten over de periode 2019-2023. Dit heeft RTL grafisch mooi uitgewerkt in een interactieve kaart waarbij iedereen inzicht heeft in;

  • het percentage ritten dat na 15 minuten ter plaatse is
  • het aantal spoedritten (A1-urgentie)
  • het aantal overschrijdingen en
  • de gemiddelde responstijd.

Dit onderzoek roept bij veel mensen en (regionale) overheden vragen op. Daarom hieronder uitleg over de aanrijtijden van ambulances, bron onder andere Kijlstra Ambulancezorg.

Wat betekent het als de ambulance te laat is?
Te laat in genoemd onderzoek betekent dat de ambulance bij een A1-urgentie later dan 15 minuten ter plaatse is. Deze norm is echter geen zorginhoudelijke norm, maar een planningsnorm voor de spreiding en beschikbaarheid van ambulances. Bovendien is deze streefnorm niet op postcodegebied maar op regionaal niveau van toepassing, dus voor de hele provincie.

Wat is deze norm dan precies?
De landelijke norm stelt dat 95% van de A1-urgenties – levensbedreigende situaties – binnen 15 minuten ter plaatse moet zijn. Kijlstra Ambulancezorg benadrukt echter dat deze 15-minuten norm een planningsrichtlijn is en geen absolute garantie voor elke rit. In Fryslân ligt het percentage binnen de norm op ongeveer 93% en voor de A0 urgentie meer dan 95%, wat betekent dat in de meeste gevallen de ambulance op tijd arriveert. Deze norm is onderverdeeld in 2 minuten meldtijd, 1 minuut uitruktijd en 12 minuten rijtijd. Totaal noemen we dit responstijd.

Artikel 5 van de (wettelijke) regeling ambulancezorgvoorzieningen luidt: De Regionale Ambulancevoorziening(RAV) streeft ernaar dat in de Veiligheidsregio (Friesland) binnen 15 minuten responstijd 95% van de inzetten met A1-urgentie ter plaatse is, zoals opgenomen in het Kwaliteitskader Ambulancezorg 1.0.  In Friesland is de RAV Fryslan verantwoordelijk voor het ambulancevervoer, dit is een samenwerking tussen Kijlstra Ambulancezorg en UMCG Ambulancezorg.

Zegt de responstijd iets over de kwaliteit van ambulancezorg?
Tijd is 1 van de 23 kwaliteitsindicatoren waarover de ambulancezorg verantwoording aflegt.

Is de tijd dan helemaal niet belangrijk?
Jazeker wel. In spoedeisende situaties is sneller altijd beter. Er is echter maar een (heel) klein deel van de ambulancezorg echt spoed. Daarom heeft de ambulancesector de A0-urgentie geïntroduceerd. Dit is de grootst mogelijke spoed. Hierdoor is de ambulance nog sneller ter plaatse bij een levensbedreigend situatie.

A0 Urgentie
Jarenlang was er binnen de ambulancezorg sprake van A1 spoed en A2 voor geen spoed als urgentie. Een A1 spoedrit mocht in geen enkel geval worden afgebroken voor een andere spoedrit, zoals bijvoorbeeld een reanimatie. Stel de ambulance was onderweg naar een situatie waar het toch wel wenselijk was om zo snel mogelijk ter plaatse te zijn, maar niet voor permanente gezondheidsschade zou zorgen als de ambulance wat later kwam. Als er dan een reanimatie binnenkwam waar de al met spoed rijdende ambulance snel ter plaatse kon zijn, dan zou het toch wel van groot belang zijn dat deze ambulance naar de reanimatie kon gaan. Met de nieuwe A0 urgentie mag elke A1 rit afgebroken worden om vervolgens naar de patiënt die echt de grootst mogelijke spoed heeft. Ook voor bijvoorbeeld inzetten waar de traumaheli nodig is.

Hoe snel is een ambulance gemiddeld ter plaatse?
Een ambulance is in Nederland bij spoed (A1) gemiddeld in 10 minuten ter plaatse. Hiervoor is Nederland ingedeeld in 25 regio’s die gezamenlijk 967 ambulances beschikbaar hebben vanaf 223 standplaatsen (bron: tabellenboek ambulancezorg 2023)

Regionale verschillen
Toch zijn er flinke regionale verschillen. In stedelijke gebieden zoals Leeuwarden, Drachten en Heerenveen lukt het meestal goed om binnen de norm te blijven, omdat hier meer ambulances gestationeerd zijn. In buitengebieden zoals de Friese Wouden, de Waddeneilanden en het noorden van de provincie is dit een grotere uitdaging. Lange afstanden en beperkte infrastructuur kunnen hier zorgen voor vertragingen.

Druk op het systeem
Volgens het onderzoek van RTL Nieuws hebben ambulanceposten in heel Nederland te maken met toenemende druk. Een combinatie van een groeiend aantal spoedmeldingen, personeelstekorten en verkeersdrukte maakt het lastiger om de norm overal te halen. Ook in Fryslân is dit merkbaar.

RAV Fryslan heeft op dit moment 24 ambulanceposten en 43 ambulances operationeel in de provincie. Die doen er bij spoed gemiddeld minder dan 10 minuten over om ter plaatse te komen. Hiervoor zijn een kleine 400 medewerkers nodig, bestaande uit centralisten, verpleegkundigen, chauffeurs en ondersteunende functies. Ambulancezorg werkt nauw samen in de keten van de (acute) gezondheidszorg. Om de spreiding en inzetbaarheid te optimaliseren, wordt gebruikgemaakt van strategische standplaatsen. Hierdoor kunnen ambulances sneller verplaatsen naar gebieden waar tijdelijk minder bezetting is.

Zijn meer ambulances en/of standplaatsen de oplossing?
In de meeste gevallen niet. Ambulancezorg is een hoog gespecialiseerd en schaars product dat zo goed mogelijk is verdeeld over Nederland, zodat zoveel mogelijk burgers de snelste zorg krijgen. Het bijplaatsen is meestal ineffectief. Voor een ambulance die 24 uur per dag paraat is, zijn drie gespecialiseerde ambulanceverpleegkundigen en drie professionele ambulancechauffeurs nodig, totaal 6 mensen. Met name de verpleegkundigen zijn schaars en komen vanaf gespecialiseerde ziekenhuisafdelingen zoals IC, SEH en OK. Het verschuiven naar de ambulance vergroot de problemen in de ziekenhuizen. Bovendien moet de bemensing van de ambulance ook voldoende “ritaanbod” hebben om bekwaamheid en ervaring te houden.

Referentiekader
Bovenstaande alinea van Kijlstra geeft aan dat meer spreiding niet nodig is. Er bestaat echter wel een referentiekader spreiding en beschikbaarheid ambulancezorg wat aangeeft dat er een standplaatsenmodel is. Daarin wordt er vanuit gegaan dat 97% van de inwoners binnen 12 minuten rijtijd bereikt kan worden vanaf een standplaats, als de ambulance met zwaailicht en sirene rijdt. Dit referentiekader wordt jaarlijks geëvalueerd om te zien hoeveel ambulances en standplaatsen er nodig zijn. In 2020 is dit referentiekader gewijzigd waardoor er ook in Fryslan een aantal ambulances en standplaatsen bijgekomen zijn. Bron: Vzinfo.nl

Spreiding, nieuwe ambulances en standplaatsen
De afgelopen jaren zijn door de RAV Fryslan extra ambulanceposten geopend, deels in bestaande panden maar ook in nieuw gebouwde panden. Deze ambulanceposten zijn deels gevuld door spreiding van ambulances uit gebieden waar meerdere ambulances stonden. Maar er zijn ook extra ambulances bijgekomen. In Franeker, Stiens, Grou, Joure, Mitselwier en Hurdegaryp zijn de standplaatsen die er in de afgelopen jaren bijgekomen zijn.

Burgerhulpverleners en AED
In de meest tijdkritische omstandigheden, zoals een hartstilstand, is directe hulp binnen (maximaal) 6 minuten noodzakelijk. Zelfs in de meest gunstige omstandigheden haalt de ambulance dat meestal niet. Het is daarom van groot belang om een adequaat netwerk van burgerhulpverleners te hebben, die snel met een AED ter plaatse kunnen gaan. De ambulance komt dan zo spoedig mogelijk om de professionele hulpverlening over te nemen.

Conclusie
Nederland kent een hoogwaardig systeem van ambulancezorg, waarbij hoogopgeleide professionals bij spoed gemiddeld met 10 minuten ter plaatse zijn. Soms samen met andere ketenpartners beoordelen zij welke zorg op dat moment het meest passend is (in 30% van de gevallen hoeft de patiënt niet naar het ziekenhuis!). De meldkamer is essentieel onderdeel van de ambulancezorg en bepaalt op basis van triage of er wel of geen, en zo ja met welke urgentie, ambulance ter plaatse gaat. Ambulancemedewerkers vervullen hun vak met passie, trots en betrokkenheid!

Redactie